Radio 1: Wie stopt de Cyprusroute?

Wie steekt een stokje voor de Cyprusroute? Die vraag stond centraal in het Radio 1-programma Reporter afgelopen zondagavond.

Reporter is het onderzoeksjournalistiek-programma van KRO NCRV op Radio 1. In de uitzending van zondagavond 7 februari ging het over schijnconstructies in het wegtransport, en in het bijzonder de Cyprusroute van het bedrijf AFMB. Want hoe kan het, dat deze organisatie nog steeds een licentie heeft, zo was de vraag. Diverse experts en belanghebbenden kwamen aan het woord. Hieronder lees je een samenvatting van het radioprogramma.

Je kunt de gehele uitzending van Reporter via deze link terugluisteren.

Belofte aanpakken schijnconstructies

Het ministerie van Sociale Zaken beloofde enkele jaren geleden om schijnconstructies aan te pakken, zo wordt uitgelegd. Maar een ander ministerie, van Infrastructuur en Milieu, verleent nog steeds gewoon een vergunning. Dat was het korte antwoord op de vraag waarom de Cyprusconstructie nog bestaat.

In de uitzending wordt vervolgens uit de doeken gedaan hoe de Cyprus-constructie werkt. Universitair onderzoeker Jan Cremers kan dat goed uitleggen. Hij is expert op het gebied van vrij verkeer van werknemers en sociale zekerheid in Europa, en verbonden aan de UvA en Universiteit Tilburg.

Cremers: “Wat we sinds een jaar of vier, vijf ook in het transport zien, is dat Nederlandse bedrijven benaderd worden door allerlei schimmige tussenpersonen. Die zeggen van, ‘in plaats van dat je mensen rechtsstreeks in dienst neemt, zet ze bij ons op de loonlijst’.” Die tussenpersonen zijn gevestigd in landen als Liechtenstein en Cyprus: het uitvlaggen van chauffeurs wat opdrachtgevers – transportbedrijven – een enorme besparing oplevert in de afdracht van sociale premies.

Cremers: volkomen fake

Cremers: “Je kunt voor 500 euro in Cyprus een British Limited kopen. Je bent dan directeur. In de casus waar we straks over praten, zit je thuis ergens in de Drechtsteden, en je krijgt vanuit Cyprus een telefoontje doorgeplugd, en je zegt dan met bedrijf zus en zo, waarmee kan ik u van dienst zijn. Volkomen fake.”

De bedrijven in kwestie blijken dan op het platteland van Cyprus bijvoorbeeld in een woonhuis gevestigd te zijn, zo legt Cremers verder uit. Dit gaat in tegen Europese regelgeving over het internationale wegtransport.

Opmerkelijk dat ze nog een licentie hebben

In november 2013 oordeelde de Sociale Verzekeringsbank dat de Cyprusroute van AFMB illegaal was. Truckstar schreef daar toen ook over. De Cyprusroute draait echter gewoon door. Cremers: “Wat ik het meest opmerkelijk vind, is dat zij nog steeds een licentie hebben. Het zou toch heel duidelijk moeten zijn dat als de ene overheids-instantie zegt ‘dit is een schijnconstructie’, dat dat ook zijn uitwerking heeft op Infrastructuur en Milieu en dat ze daar concluderen hier is ten onrechte in het verleden een licentie afgegeven.”

Atema: rit richting de afgrond

Edwin Atema van vakbond FNV Bondgenoten stelt dat AFMB de risico’s afwentelt op chauffeurs. Zij die met de constructie in zee gaan, worden nepzelfstandigen volgens Atema. “Er is een verschil tussen de eigenrijder – de zelfstandige, die kredietwaardig is, betrouwbaar, een transportvergunning en dergelijke heeft, en nepzelfstandigen.” Die laatsten zijn chauffeurs die volgens Atema de schijnzelfstandigheid ingerommeld worden. “De organisatie heeft de papieren; de chauffeur krijgt de risico’s.”

Edwin Atema: “Het zijn ondoorzichtige wurgcontracten. Dit is altijd een rit richting de afgrond. We hebben nog niet gezien dat chauffeurs succesvol in zo’n constructie zaten of er succesvol uit zijn gestapt.”

Mensen gaan persoonlijk failliet volgens Atema. Bij ziekte wordt je verwezen naar de sociale verzekeringsbank op Cyprus. “Hoe moet je nou als chauffeur in Drenthe die daar in gestonken is, je geld krijgen? Van uitzendbureau helpen ze nu eigenrijders op weg. Die helpen ze op weg de stront in.”

Onder de radar blijven

Ook Sander Jacobs van AFMB komt aan het woord, in eerdere uitspraken. Daarin zegt hij dat je in het vangnet in het land waar je woont terechtkomt, en dat het volledig legaal is. Bovendien worden er gesprekken waarin Jacobs aan het woord komt, door acteurs nagesproken. Dit zijn letterlijke vertolkingen van gespreksopnames en die liegen er niet om.

Zo zou Jacobs uitleggen aan een chauffeur dat het er alle schijn van moet hebben dat de chauffeur eigenrijder is, met zijn eigen naam op de truck. AFMB zou onder de radar moeten blijven en slechts drie personen weten hoe het echt zit: Jacobs, de opdrachtgever en de chauffeur zelf. Als de aap uit de mouw komt, zou een chauffeur zelfs doodgemaakt moeten worden, zo is te horen.

Gulickx: walgelijk

Henri Gulickx van Transport Belangen Vereniging-Nederland (TBV-NL) zegt: “Walgelijk. Ik vind het walgelijk omdat mensen besodemieterd worden. Maar hoe de heer Jacobs het naar voren brengt; iedereen zou erin trappen. Als je een ongeval krijgt of wat dan ook, dan krijg je niks meer.”

Bij TBV-NL zijn momenteel zestien probleemgevallen bekend, waarvan twee een ongeval hebben gehad en beiden niets krijgen. “Heel vreemd, terwijl ze al maanden thuis zitten”, zegt Gulickx.

Arjan van Erven, eveneens van TBV-NL zegt: “Als je een aanbod krijgt om voor relatief veel geld en weinig afdrachten een baan te krijgen, dan is dat te mooi om waar te zijn. Maar als jij in een situatie zit waarin je geen werk hebt, dan ga je daarvoor.” TBV-NL schrijft dan ook in een artikel op haar website dat de minister van Infrastructuur en Milieu verzuimt de licentie in te trekken.

Ulenbelt: tenenkrommend

Ook in de uitzending zit Tweede Kamerlid-Paul Ulenbelt van de SP. Zijn reactie op al het voorafgaande is: “tenenkrommend”. Volgens hem gaat hem om criminelen, mede verwijzend naar het ‘doodmaken’ in één van de uitspraken.

Daarnaast is Agnes Jongerius in de uitzending. Zij is Europarlementariër voor de PvdA en zegt over AFMB: “Ze zijn enorm trots op het feit dat ze alle gaten die er zijn in de Europese regelgeving, en in de handhaving gebruiken. En duidelijk ten gunste van bedrijven en niet ten gunste van de betrokken werknemers.”

Hoe verder?

Blijft de vraag hoe het toch kan dat de vergunning nog altijd verleend wordt. Reporter heeft die vraag gesteld aan het ministerie van Infrastructuur en Milieu, maar die verwijst hun weer terug naar Sociale Zaken. Toch is het volgens Cremers mogelijk zijn om dit soort constructies aan te pakken: “Er zijn voldoende middelen aanwezig nationaal, ook op basis van Europese regelgeving, om te zeggen dit is geen rechtmatige onderneming.”

Paul Ulenbelt zegt echter: “Het grote probleem is dat Nederlandse inspecteurs afhankelijk zijn van inspecteurs uit Cyprus. Om die Nederlandse licentie in te trekken heb je bewijs nodig dat dit foute boel is. Nederland kan dat bewijs niet zelf halen.”